Telefonu icat eden Graham Bell, 100 yıl evvel bugün ömrünü yitirdi

Graham Bell’in annesi doğuştan işitme engelliydi. Dedesi ve babası yıllarını işitme engellilere adadı. Bilhassa babası işitme engellilere duymasalar bile konuşmayı öğretmenin yollarını geliştirmeye çalıştı. İki kardeşi veremden ölünce, babası kalan tek oğlunun sıhhati için Kanada’ya göçtü. Babasının vefatından sonra onun çalışmalarını tanıtmak ve yaymak için çabalayan Graham Bell, Amerika Birleşik Devletleri’ne gitti. Evvel Ontario’ya, daha sonra Boston’a yerleşti. Burada bir müddet işitme engellilere lisan öğretmeni yetiştiren okulda çalıştı. Daha sonra kendi okulunu kurdu.

Ünü kısa müddette yayılan Bell, Oxford Üniversitesi’ne konuk öğretmen olarak çağrıldı. İngiltere’de eline geçen Alman Hermann von Helmholtz isimli bilginin işitme fizyolojisine ait kitabını okudu. Müzik sesinin bir tel aracılığı ile aktarılabileceği fikri üzerinde ağırlaştı. Bu sırada öbür bilim insanları da bu bahislerde çalışmalar yürütüyordu. Hatta kendisinden yıllar evvel Antonio Meucci bu türlü bir aygıt yapmış, lakin patentini alamamıştı.


Bell, New York-Şikago ortasındaki uzun uzaklıklı sınırın denemesi sırasında, 1892

İngiltere’den dönen Bell, Boston Üniversitesi İnsan Sesi Fizyolojisi kısmı profesörlüğüne getirildi. Kuramsal bilgilerini teknik dayanakla yaşama geçirmeye ve işitme engelliler için duymalarını sağlayacak aletler yapmaya girişti. Thomas Watson isimli bir elektrik mühendisi ile birlikte çalışmaya başladı. Çalışmalarını yürütmek için maddi dayanak gerektiğinde kendisine Avukat Gardnier Greene Hubbart yardım elini uzattı. Bell ve Watson 1875 yılında sesin tel üzerinden bir öbür yere gittiğini ortaya çıkardı. Lakin ses anlaşılmaz bir durumdaydı. 14 Şubat 1876 günü Bell ve Gray telefon patenti almak için başka farklı müracaat yaptı. Bell’e 7 Mart 1876 günü istediği patent verildi. 174.465 nolu patentini alan Bell atölyede denemelerini sürdürürken telefonu çalıştırmak için kullandığı bataryadan pantolonuna asit döküldü. Watson’u yardıma çağırdı:

“Mr. Watson. Come here. I want to see you” (“Bay Watson. Buraya gelin. Sizi görmek istiyorum.”)

Bell yardımcısını yardıma çağırırken farkında olmadan 10 Mart 1876 günü birinci telefon görüşmesini yaptı. Watson, Bell’in sesini “telefon”dan duydu. ABD’nin yüzüncü kuruluş yıl dönümüne denk gelen bu buluşu ona düzenlenen Yüz Yıl standında birçok ödül kazandırdı. Bell bilimsel çalışmalarını yürütmek için maddi ve manevi takviye gördüğü Hubbart Ailesi’nden Mabel ile bir yıl sonra evlendi. Eşi dört yaşından beri sağırdı. Bell öğrencisi olarak tanıdığı ve daha sonra evlendiği Mabel’e derin bir sevgi duydu. Artan ününe rağmen hiçbir vakit ne eşini ne de işitme engellileri göz arkası etmedi. Eşine yazdığı bir mektupta “Eşin, hangi noktaya çıkarsa çıksın, ne derece güçlü olursa olsun, emin ol işitme engellileri ve onların meselelerini her vakit düşünecektir” diye yazmıştır.

Bugün öne çıkan buluşlarının gölgesinde kalan yapıtlarının birden fazla işitme mahzuru konusundaydı. İşitme engelli annesinin ve eşinin duyamadığı sesleri kaydetmeyi başardı. “Gramofon”dan kazandığı parayı bugün de sağırlar için çalışmalar yürüten Alexander Graham Bell İşitme Engelliler Kurumu’na harcadı. Fransa hükûmeti insanlığa hizmetinden ötürü onur mükafatı ve para mükafatı verdi. Verilen parayı Washington’da İşitme engelliler için Volta Enstitüsü’nü kurmada kullandı. Birinci el telefonunu geliştirmek için Bell teknik meseleleri alt etmeye çalışırken bir yandan da kendisini dava eden Gray’a karşı hukuk savaşı verdi. Telefon atölyeden 4 yılda çıkabildi. 1880 yılında Bell’e yardım eden Tainer radyofon ismini verdikleri aleti denedi.

Bir okulun zirvesine çıkan Tainer çok uzaktan görebildiği Bell’e telefonla seslendi “Bay Bell. Bay Bell. Beni duyabiliyorsanız lütfen pencerenin önüne gelip şapkanızı sallayın.” Bell şapkasını salladığında artık telefon doğumunun akabinde emeklemeye başladı. Sekiz yıl sonra Connecticut eyaleti birinci telefon şebekesine sahip kent oldu.

Telefon yakın yıllara dek Türkiye’de olduğu üzere santraller ve memurlar aracılığı ile yürütülüyordu. Bir mühlet sonra santrallerde erkek memur yerine bayan memurun çalışması geleneği başladı. birinci bayan santral memuru da Boston’da çalışmaya başlayan Emma Nutt oldu. Kimi siyah beyaz sinemalarda gülme konusu yapılan “manyetolu telefon” görüşmeleri 1899 yılında Almon B. Stowger isimli birinin katkısı ile otomatikleşmeye yöneldi. İşin garip tarafı Stowger telefoncu değil cenaze levazımatçısıydı. Rakibinin eşi telefon şirketinde çalışıyordu. Cenaze işleri için Strowger’ı arayanları bu memur kendi eşine bağlıyordu. Bu güç durum karşısında tahlil bulmak için kolları sıvayan Strowger otomatik santralı yapmayı başardı. Halk yeni telefona “kızsız telefon” ismini taktı.

Bugünkü telefonlara benzemeyen bir biçimdeydi. Üzerinde birler, onlar, yüzler basamağını temsil eden üç tuş bulunuyordu. Bağlanmak istenen numara tuşlara aranan numarada yer alan sayının pahası kadar basılarak sağlanıyordu. Arayan kişi tuşa kaç kere bastığını sık sık şaşırdığı için karmaşaya da yol açıyordu. Bunun da tahlili çok geçmeden bulundu.

Kısa müddette New York sokaklarını telefon direkleri ve kablo sınırları örümcek ağı üzere kapladı. Yürünmez bir hale gelen sokaklardaki bir telefon direği kabloları tutan 50 çapraz tahta taşıyordu. Telefon günlük yaşama değişik biçimlerde girmeye başladı. Bell, 1915 yılında New York’u San Francisco’ya bağlayan birinci uzun kentler ortası telefon sınırını açtı. Karşısında yeniden yardımcısı Watson vardı. Ortadan geçen onca yıla rağmen Bell birinci günü unutmadı. Watson’a “Watson seni istiyorum, buraya gel” dedi.

Telefonun imkanlarından yararlanarak müşteri çekmek isteyen oteller ortasında kıyasıya bir savaş başladı. Oteller ünlü müzik, tiyatro, opera, konser salonlarına bağlanan telefon “Tiyatrofon” çizgisi ile aldıkları sesi lobilerinde oturan müşterilerine dinletmeye başladı. Bu konutlara ve iş yerlerine yayıldı.

Graham Bell belleklerde telefonun bulucusu olarak yer etse de isminin öne çıkmadığı çalışmaları da vardı. Bunlardan biri büyük bir ilgi ile tüm dünyanın izlediği National Geographic dergisindeki yöneticiliğiydi. Yüz yirmi yıl evvel silahlı hücuma uğrayan ve ağır yaralanan ABD Lideri Garfield’ın vücudundaki kurşunların yerini belirlemede birinci sefer kullandığı telefonik sonda, Röntgen’in X ışınları ile tanıyı geliştirilmesinde kullanıldı. Deniz ve hava nakliyatı için projeler gerçekleştirdi.

1893 yılında telefon ile ilgili gelişmeleri kaleme alan bir muharrir müşahedesini şöyle lisana getirdi:

“Şu anda duyabildiğimiz sanatçı ve müzikçileri bir müddet sonra insanlık görmeyi de başaracak.”

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir