Şii önder Sadr’ın 29 Ağustos’ta siyaseti büsbütün bıraktığını duyurmasının akabinde destekçileri, Bağdat’taki Yeşil Bölge’de Cumhurbaşkanlığı Sarayı ile Hükümet Sarayı’nı bastı. Güvenlik güçleri, Yeşil Bölge’nin farklı noktalarında havaya ateş açarak aksiyoncuları dağıttı.
Göstericiler lakin Şii başkanın “evlerinize dönün” davetinin akabinde alanlardan çekildi ve Bağdat’ta hayat olağana döndü.
Dokuz yılda dokuzuncu kere siyaseti bırakma kararı
Bu, İran’a aralı tutumuyla bilinen Sadr Hareketi başkanı Mukteda es-Sadr’ın dokuz yıl içinde açıkladığı dokuzuncu siyasetten çekilme kararıydı.
Sadr, birinci defa Mart 2013’te hükümetten ve parlamentodan çekileceğini duyurdu. Devrin Irak parlamentosunu zayıf olarak niteleyen Sadr, hükümette kalmanın “zararlı, düşmanlık ve günaha dayanak vermekle eşit” olduğunu söz etti.
O periyot siyasetten yalnızca birkaç ay uzak kalabilen Sadr, Ağustos 2013’te siyasete geri döndü.
Sadr, ikinci defa Şubat 2014’te siyaseti bıraktığını açıkladı. Şii başkan, ülkede kendine ilişkin birtakım medya ve hizmet kuruluşları hariç kentlerdeki tüm siyasi ofisleri kapatma kararı aldı. Fakat Sadr tekrar çok geçmeden siyasete döndü ve 30 Nisan 2014’teki seçimlere katılarak Ahrar Kümesi ismi altında 36 milletvekiliyle Mecliste yer aldı.
Bir süre sonra Ahrar Kümesi’nin tüm faaliyetlerini askıya alan Sadr, bu defa Nisan 2016’da destekçilerine sokaklarda şov daveti yaptı. Mukteda es-Sadr, o periyot ayrıyeten güvenlik güçleri, göstericilere mani olmaya kalkarsa protestoların boyutunun değişeceği tehdidinde de bulundu.
İbadi hükümetine karşı tabanını sokağa dökmüştü
Sadr, 2016’da bir kere daha destekçilerine sokağa çıkarak hükümet aleyhinde şov yapmaları davetinde bulundu. O devir Haydar el-İbadi hükümetine karşı halini net bir biçimde gösteren Sadr, ülkede yolsuzluklara ismi karışanların adalete teslim edilmesini ve teknokrat bir hükümetin kurulmasını isted.
Aynı yıl Necef hariç ülkenin tüm kentlerindeki siyasi ofislerini tekrar kapatan Sadr, ofislerinin bulunduğu binaların düşük gelirli vatandaşlara tahsis edilmesi talimatı verdi.
Ekim 2016’da şovlarını sona erdiren Sadr, Irak Meclisindeki en büyük koalisyon olan Şii Ulusal Koalisyonu’nun toplantılarına karşı başlattığı boykota da son verdi.
Yolsuzluk suçlamasıyla hükümetleri eleştirdi
Sadr, bu kere iki yıl sonra, 4 Ekim 2018’de siyasi hayattan çekilme kararı alarak desteklediği Meclis kümesi Sairun Koalisyonu’nun hükümete katılmayacağını duyurdu.
Siyaseti altıncı kere bırakan Sadr, Aralık 2019’da yaptığı açıklamada, Saddam Hüseyin tarafından öldürülen dini merci babasıyla iki kardeşinin yatırı ve özel kalem müdürünün ofisi hariç Irak’ta Sadr Hareketi’ne ilişkin tüm ofislerin bir yıl boyunca kapalı kalacağını bildirdi.
Mukteda es-Sadr, Temmuz 2021’de yedinci defa siyasi hayatına son vererek seçimlere katiyen katılmayacağını açıkladı. Sadr, “Yolsuzluklara ismi karışanlar yaptıkları kötülüklerle ülkeyi adeta ateşe verdiler.” sözlerini kullandı.
Ancak Şii önder, bu kararından yalnızca üç ay sonra siyasete geri dönerek katıldığı seçimlerde birinci oldu.
İran yanlısı partilerle hükümet kurmaya yanaşmadı
Irak’ta geçen yıl yapılan genel seçimlerin galibi Sadr Hareketi başkanı Mukteda es-Sadr, yolsuzluklara bulaşanlara reaksiyon vermek için 15 Temmuz 2022’de bir kere daha siyasetten uzaklaşma kararı aldı.
Sekizinci sefer siyaseten ayrılma kararını Necef’te 73 milletvekiliyle bir ortaya geldiği sırada açıklayan Sadr, bu adımını ülkesine karşı bir “fedakarlık” olarak nitelendirdi.
İran yanlısı partilerle hükümet kurmaya yanaşmayan Sadr, siyasetten çekilme kararıyla kümesindeki milletvekillerini de istifa ettirdi. Bunun üzerine hükümet kurma işi İran’a yakın Şii siyasi çatı kuruluş Uyum Çerçevesi’ne geçti.
Sadr yanlıları Meclisi bastı
Koordinasyon Çerçevesi’nin başbakan adayı olarak açıkladığı eski Çalışma ve Toplumsal İşler Bakanı Muhammed Şiya Sudani’ye reaksiyon gösteren Sadr yanlıları, protesto gayesiyle başkentteki Yeşil Bölge’ye girerek Meclis binasını bastı ve burada oturma hareketi başlattı.
Sadr, destekçilerine evvel Meclisten ayrılarak oturma hareketine binanın etrafında devam etmeleri daveti yaptı, akabinde yargıya seslenerek Meclisin feshedilmesini istedi. Yüksek Yargı Kurulu, Sadr’ın talebine karşılık bu türlü bir yetkileri olmadığını açıkladı.
Bu sefer hem siyaset hem de alandan çekildi
Şii dini ve siyasi önder Sadr’ın siyaseti bırakma kararlarının sonuncusu 29 Ağustos’ta geldi. Destekçileri bunun üzerine yeniden sokaklara döküldü.
Sağlık kaynaklarına nazaran, Sadr’ın siyaseti bıraktığını açıklamasının akabinde çıkan olaylarda 23 kişi hayatını kaybetti, 380 kişi yaralandı.
Olayların büyümesi üzerine Sadr, dün destekçilerine “evlerinize dönün” daveti yaptı. Sadr, açıklamasında, “Yaşanan çatışmalardan ötürü Irak halkından özür diliyorum. Bu ihtilal barışçıl olmaktan çıktığı için ihtilal değildir ve buna ihtilal diyemem. Batsın bu türlü bir ihtilal.” sözlerini kullandı.
Sadr sonrası olası senaryolar
Siyasetten büsbütün çekildiğini açıklayan Sadr, bu mevzudaki ısrarını, “Siyasetten çekilmem şeriat gereğidir, geri dönüşü olmaz. Siyasi işleri bana sormayın, ilgilenmiyorum.” kelamlarıyla dün bir sefer daha vurguladı.
Irak’ta kendini hem siyasi denklem hem de alandan soyutlayan Sadr’ın siyasi işler yerine havzadaki dini okumalara odaklanacağı konuşuluyor. Şii başkanın siyasi işleri yakın kurmaylarından oluşturacak grupla takip edeceği tez ediliyor.
Sadr’ın siyasi sahneden çekilmesinin akabinde krize dönüşen hükümet kurma sorunu tekrar rakibi İran takviyeli Uyum Çerçevesi’ne geçecek. Şii çatı yapı, Mecliste üçte iki çoğunluğu elde etmek için Kürt ve Sünnilerin yanı sıra bağımsız vekillerle yine müzakerelere başlayacak.
Sünnilerin Meclisteki en büyük kümesi olan Egemenlik Koalisyonu ile Mesud Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisinin (KDP) daha evvel yanaşmadığı Uyum Çerçevesi ile masaya oturabileceği de kulislerde dillendirilmeye başlandı.
Egemenlik Koalisyonu başkanı Hamis Hançer, Sadr’ın siyasetten çekilme kararı sonrası yaptığı açıklamada Meclisin toplanarak yeni seçim yasası oluşturup akabinde erken seçim kararı alması gerektiğini söyledi.
Irak Kürt Bölgesel İdaresi (IKBY) Lideri Neçirvan Barzani de Sadr’ın destekçilerine “eve dönün” davetinin akabinde yaptığı açıklamada, tüm siyasi tarafları diyaloğa çağırdı. Bu da KDP’nin Sadr sonrası periyotta Bağdat’ta yürütülecek müzakerelerde yer alacağı bildirisi taşıyor.
İran dayanaklı Şii yapıların önderliğinde yürütülmesi beklenen hükümet kurma müzakerelerinde Sünni ve Kürt partilerin tavrı değerli olacak. Tarafların Sadr’ın yokluğunda bakanlıkların paylaşımında mutabakatı halinde Irak, koalisyonlar hükümeti periyoduna geri dönmüş olacak.
Uzmanlar, bu durumda ise daha evvel olduğu üzere halka hizmet noktasında başarısızlığın kaçınılmaz olduğunu söz ediyor.